Lapland, het land van de Sami

Vroeg uit de veren vandaag. Op het programma stond een excursie naar Lapland. We zouden er rendieren zien, rendieren voeren, Sami ontmoeten, een typische maaltijd eten en de joik laten klinken. Oftewel samen zingen.

De rit erheen was al fantastisch. Weer dat mooie groene licht. We reden naar Vågnes, een plaatsje dat weer wat hoger in Noorwegen ligt. Aangekomen zien we honderden rendieren, zo mooi. In een lavvu (een soort tipi) kregen we een korte uitleg over hoe de rendieren te voeren en ze de baas te blijven terwijl je er tussendoor loopt. Wat een verrassing, ik had gedacht dat ze achter hekken zouden staan. Het voeren van de rendieren was fantastisch. Dat kan ik gewoon niet in woorden uitleggen.

Daarna lekker wandelen tussen de rendieren en genieten van de omgeving. Tot je knieën wegzakken in de sneeuw, een stoeltje van sneeuw maken, een woordeloos samenzijn van Jesse en mij. Woorden waren gewoon overbodig.

Na zo’n anderhalf uur werden we in de lavvu verwacht voor een typische Sami-maaltijd. Een hele dikke soep van allerlei groenten en rendiervlees. Jesse heeft deze week echt van alles geprobeerd als het om eten ging, maar rendier eten ging hem te ver. Hij was dus, net als ik, vegetariër vandaag. Wij kregen dezelfde dikke soep, maar dan zonder vlees. Het was een heerlijke maaltijd. Er was koffie toe.

Na het eten kregen we uitleg over de Sami-bevolking. Wat ik ervan onthouden heb is het volgende:

De Sami zijn een van oorsprong nomadisch volk dat het Noord-Europese Lapland bewoont. Ze waren vroeger ook bekend onder de naam Lappen, een term die door de Samen als beledigend wordt ervaren. Tot 1982 was het lastig om een Sami te zijn. Ze werden als uitschot beschouwd en het werd hen verboden hun taal te spreken. Gelukkig is daar verandering in gekomen in de laatste veertig jaar. Ze bezitten tegenwoordig in zowel Noorwegen, Zweden als Finland een eigen parlement, het Sameting, dat bij de nationale overheden van de staten waaronder Lapland ressorteert, inspraak heeft in zaken die de Samen en hun woongebied betreffen. De meeste Samen wonen in Noorwegen, zo'n 50.000. In Zweden zijn dat er ongeveer 20.000, in Finland 6.000 en in Rusland 1.800.

Een deel van de Sami leeft nog traditioneel als nomaden die rendierkudden volgden in hun jaarlijkse voedseltrek. De rendieren leveren melk, vlees en huiden. Bovendien doen ze dienst als trekdier voor de slede, het vervoermiddel bij uitstek in dit gebied. De nomadische Sami wonen in tenten (lavvu) die gemakkelijk af te breken en te vervoeren zijn. Andere Sami leven traditioneel van de visserij, met name aan de Noorse kust. Ook de jacht is een belangrijke bezigheid. Een groot aantal Sami hebben zich als zelfstandige ondernemer gevestigd of hebben een reguliere baan. Sommigen van de Sami zijn volledig opgegaan in de Scandinavische samenleving en hun leven verschilt tegenwoordig in weinig opzichten van dat van andere Scandinaviërs, maar een belangrijk deel van hen streeft ernaar om de eigen cultuur en taal te ontwikkelen. De traditionele kleurige kleding van de Sami wordt meer en meer tot de folklore gerekend, evenals de traditionele muziek van de Sami, de zogenaamde joik.

De joik is geen instrument, maar een bepaalde manier van zingen. Het werd ons kort voorgedaan en daarna mochten we het zelf proberen. Dat ging eigenlijk best goed. Het deed mij ook wel wat. Zo met honderd mensen, die elkaar niet kennen, zingen in een lavvu. Het had iets. En dat voelden de meesten wel, want iedereen was stil na afloop.

Nog een mooie terugrit en een korte stop bij de IJskathedraal. Hebben we die ook nog van dichtbij mogen zien.

Omdat Vågnes wat hoger ligt, zagen we daar om twee uur de zon al ondergaan. Toen we rond drie uur weer terug in Tromsø waren, was het daar ineens weer licht. Ook niet lang meer hoor, inmiddels al weer donker.

Vanavond gaat we eten bij een Hardrock Café. Ik bewaar daar goede herinneringen aan, heb ook een flinke stapel T-shirts in de kast liggen van alle plaatsen waar ik in zo’n café was. Wie weet komt er nog één bij.

En na het eten vroeg naar bed. Alle afstanden die we lopen, en alle indrukken die we opdoen, laten zo langzamerhand zijn sporen na.

Prettige avond allemaal.