Point of View

Vandaag waren we in Amsterdam. Als je die stad bezoekt moet je jezelf een paar doelen stellen, anders blijf je lopen.

Onze eerste twee doelen waren simpel: koffie drinken langs een gracht (het werd de Keizersgracht) en lunchen bij Café-Restaurant American. Dat vanwege de heerlijke salades, de prettige bediening, maar vooral de prachtige Jugendstil inrichting. Goed weer, dus even binnen rond gekeken en daarna op het terras gegeten. Ook dit keer weer goddelijk!

Als laatste een klein stukje lopen naar het Museumplein om in het Rijksmuseum de tentoonstelling 'Point of view' te gaan bekijken. Want dat was de derde van onze doelen.

Een prachtige tentoonstelling over kleding en wie eigenlijk bepaald wat herenkleding is en wat voor dames. En welke kleur geschikt is voor heren of voor dames. Dat scheelde van eeuw tot eeuw leerden we. Roze kleding was voor mannen lange tijd je van het!

Een prachtig portret van Willem III gezien waarop hij naar de huidige maatstaf als meisje gezien zou worden.

Mooie foto's van Erwin Olaf, werk van Jeanne Bieruma Oosting, Marlene Dumas en vele anderen.

Genoten. Maar ook al kom ik heel graag in Amsterdam, altijd weer fijn om in alle rust in je tuintje te zitten.

Extra informatie tentoonstelling Point of View:

Genderopvattingen door de eeuwen heen blijken diverser, wisselvalliger en tegenstrijdiger dan je in eerste instantie zou vermoeden.

Vijftig jaar leefde ze als man, daarna dertig jaar als vrouw. De van oorsprong Franse Chevalier d’Éon (1728-1810), spion, diplomaat en soldaat, verhuisde op middelbare leeftijd naar Londen. Daar werd ze als vrouw gezien, en toerde ze een tijdje langs theaters als actrice en vrouwelijk schermer. Tegelijkertijd was haar vroegere leven als man geen geheim. De Brits-Ierse filosoof en politicus Edmund Burke noemde haar vanwege deze levensloop ‘de meest buitengewone persoon van deze tijd’.

Deze zomer zijn twee portretten van ‘vrouwelijke ridder’ D’Éon te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Kanten kraag, haar in perfecte krullen, heel ridderlijk ziet ze er hier niet uit, wel vrouwelijk. Iets verderop hangen prenten van Christina van Zweden (1628–1689), die zichzelf geregeld in mannenkleren liet afbeelden, hier bijvoorbeeld als Romeinse keizer. Nieuws voor wie ‘gendergedoe’ afdoet als een modegril: er zijn al eeuwenlang mensen die een ander gender kiezen, of spelen met vastgeroeste ideeën over wat gepast is voor een man of vrouw. Het is een van de vele opstekers uit Point of View, de zomertentoonstelling van het Rijksmuseum.

Traditiegetrouw maakt het Rijksmuseum in de zomermaanden een tentoonstelling die de rijke, een miljoen voorwerpen tellende collectie vanuit een specifiek thema belicht. Dit jaar is dat gender, oftewel, de normen en ideeën over mannelijkheid of vrouwelijkheid. Van genderneutrale kinderkleding op 17de-eeuwse schilderijen tot een ‘zitviool’ voor 19de-eeuwse nette dames: er komt van alles voorbij. En aan de hand van die ruim honderdvijftig schilderijen, meubels, muziekinstrumenten, foto’s, kledingstukken en modeaccessoires leer je dat genderopvattingen door de eeuwen heen diverser, wisselvalliger en tegenstrijdiger zijn dan je in eerste instantie zou vermoeden.

Point of View is thematisch opgezet aan de hand van vragen als: ‘Hebben objecten een gender?’, ‘Zijn er mannelijke houdingen?’ Kunst en voorwerpen uit verschillende tijden worden door elkaar geplaatst. De tentoonstelling richt zich niet op de hele collectie van het Rijks, maar beperkt zich tot West-Europa van 1500 tot nu. Naast portretten van figuren als Chevalier d’Éon en Christina van Zweden, die gendernormen oprekten, zit de tentoonstelling ook bomvol verrassende vondsten waarin je het thema niet direct herkent.

Wat heeft bijvoorbeeld een portret van een man in typisch 17de-eeuwse bruine jas met knopen, met gender te maken? Pas als je de foto van Erwin Olaf uit 2005 ernaast bekijkt, van een vrouwelijk model dat overdreven bevallig poseert, zie je: verrek. Ze poseren op dezelfde manier, met een hand in de zij. Maar waar het in de 17de-eeuw een typisch mannelijke houding was, een soort bewust manspreaden, is het nu juist een pose die we kennen van vrouwen in modebladen.

Waar je je voor schaamt, en hoe je voor een foto poseert: gendernormen beïnvloeden ons allemaal, zo laat de tentoonstelling overtuigend zien aan de hand van dit soort alledaagse voorbeelden. En dat al eeuwen lang. Maar wat er precies als mannelijk, en wat als vrouwelijk, wordt gezien, en of er ook iets daartussen mogelijk is, dat verschilt in tijd en plaats.

En ook daarbinnen zijn de variaties enorm. Bestaat er bijvoorbeeld zoiets als vrouwelijke kunst? Hedendaagse kunstenaar Kinke Kooi, die tekeningen maakt over waar ze zich als vrouw voor schaamt (okselhaar bijvoorbeeld), zet haar vrouwelijke identiteit bewust in. Terwijl Ferdi, maker van een zachte, vulva-vormige tombe (1968), juist weer vond dat vrouwelijke kunst niet bestaat.

De tentoonstelling blijft wat aan de oppervlakte. Zelfs in de zaal over homoseksuele relaties (niet altijd zo’n vrolijk thema, historisch gezien) blijft de toon licht en gemoedelijk. Wie meer ingelezen is in de materie, verlangt soms net iets meer diepgang. Maar als tentoonstelling voor een breed, divers publiek is Point of View zeer geslaagd. Lichtvoetig, maar wel genuanceerd, met eindeloos veel verrassende voorbeelden die je met nieuwe ogen naar schijnbaar vastgeroeste opvattingen over mannelijkheid en vrouwelijkheid laten kijken.